Gs, nhà sử học Peter Frankopan đã nói rằng: “Một củ khoai tây tầm thường đã thay đổi thế giới.” (Trích Theguardian). Thật vậy, trước khi trồng khoai tây ở thế kỷ 18, tình trạng lương thực ở Châu Âu gặp nhiều khó khăn và thách thức. Mùa màng thường xuyên bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết xấu, sâu bệnh, và các yếu tố khác.
Sau khi trồng khoai tây, dân số Châu Âu đã nhảy vọt từ 126 triệu vào đầu thế kỷ 18 lên tới 300 triệu vào đầu thế kỷ 20. Nhờ vào khả năng cung cấp năng lượng dồi dào, khoai tây đã giúp cải thiện an ninh lương thực, cứu đói, gia tăng dân số cho nhiều quốc gia Châu Âu.
“Trái đất chuyển mình: Một lịch sử chưa kể về nhân loại” (tên tiếng Anh: "The Earth Transformed: An Untold History") của Peter Frankopan chỉ vừa ra mắt tháng 4/ 2023 đã nằm trong top best-seller, bán tại 24 quốc gia, ẵm trọn 5 giải thưởng, nằm trong mục đề cử của 4 giải thưởng danh giá về lịch sử - văn hóa của thế giới.
Sách đưa ra những phân tích sâu sắc, giải thích cặn sẽ mối quan hệ giữa các yếu tố môi trường và nhân loại qua hành trình lịch sử 4,5 tỷ năm, điều chưa cuốn sách nào phân tích chi tiết trước đây. Ấn phẩm này không chỉ dùng để độc giả tham khảo và nâng cao hiểu biết về vai trò của môi trường, mà còn là tài liệu quý giá dành cho những người nghiên cứu lịch sử, khí lậu và môi trường.
Peter Frankopan - Giáo sư, nhà sử học tài năng về văn hóa - lịch sử thế giới
Peter Frankopan (sinh năm 1971) hiện là giáo sư lịch sử toàn cầu tại Đại học Oxford, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Byzantine, thành viên của Hiệp hội Lịch sử Hoàng gia Anh, thành viên Hiệp hội Nhân học Hoàng gia Anh. Ông đồng thời là Phó Giám đốc của Chương trình Nghiên cứu Con đường Tơ lụa tại King’s College, thuộc Đại học Cambridge, và là diễn giả thường xuyên tại các hội nghị quốc tế và các phương tiện truyền thông.
Một số tựa sách nổi tiếng của Peter Frankopan:
- The Silk Roads: A New History of the World (2015): Cuốn sách bán chạy nhất, được dịch ra hơn 20 ngôn ngữ, đã thay đổi cách nhìn nhận về tầm quan trọng của Con đường Tơ lụa trong lịch sử.
- The Earth Transformed: An Untold History (2023): Khám phá mối quan hệ giữa lịch sử nhân loại và môi trường qua những phân tích sắc bén và mới mẻ.
- The First Crusade: The Call from the East (2012): Nghiên cứu về cuộc Thập tự chinh đầu tiên từ góc nhìn mới.
- Byzantium and the West, 1054-1453 (2007): Phân tích mối quan hệ phức tạp giữa Đế chế Byzantine và phương Tây.
Một số giải thưởng đạt được:
- Giải Wolfson History Prize: cho tựa sách “The Silk Roads” (2016) và "The Earth Transformed: An Untold History" (2022): một giải thưởng danh giá dành cho các tác phẩm lịch sử xuất sắc, được trao hai năm một lần bởi Wolfson Foundation, tại Anh.
- Giải Longman-History Today Prize cho “The Silk Roads” (2016) và "The Earth Transformed: An Untold History" (2023): giải thưởng uy tín, dành cho các tác phẩm lịch sử phi hư cấu xuất sắc, được trao hàng năm bởi History Today, một tạp chí lịch sử có tiếng của Anh.
Ông được biết đến như là một người viết lịch sử tài năng và có tầm nhìn rộng. Bằng kết quả từ nhiều nghiên cứu quan trọng, Peter Frankopan được xem là một trong những chuyên gia hàng đầu về lịch sử và văn hóa của Trung Quốc và Trung Á. Công trình nghiên cứu của ông đã đóng góp quan trọng cho kho tàng lịch sử thế giới phong phú và sâu sắc hơn.
Trái đất chuyển mình: Vai trò của môi trường trong câu chuyện của nhân loại
Biến đổi khí hậu và tác động của nó đối với chúng ta không phải là điều mới được thảo luận hiện nay. Thay đổi khí hậu là một trong những nguy cơ lớn nhất mà nhân loại đang đối mặt. Nhưng ngay cả khi chúng ta có nhiều nghiên cứu và dự báo về tác động của các hiện tượng như nhiệt độ tăng, mực nước biển dâng cao và thiên tai gia tăng, thì khủng hoảng môi trường hiện tại của chúng ta vẫn khó đoán và không hề dễ hiểu.
“Trái đất chuyển mình: Một lịch sử chưa kể về nhân loại” (tên tiếng Anh: "The Earth Transformed: An Untold History") của nhà sử học Peter Frankopan, đến từ nhà xuất bản nổi tiếng Bloomsbury. Toàn bộ phân tích và dẫn chứng trong cuốn sách xoay quanh quan điểm: Lịch sử không chỉ là câu chuyện về con người, mà còn là câu chuyện về mối quan hệ giữa con người và môi trường. Môi trường tự nhiên không chỉ là bối cảnh cho lịch sử, mà còn là một nhân tố chủ động, định hình và dẫn đến những thay đổi to lớn về mặt xã hội, kinh tế và chính trị của nhiều nền văn minh của nhân loại.
Nội dung chính của "The Earth Transformed: An Untold History"
Khi kể về lịch sử loài người, Frankopan xem xét khí hậu đã thay đổi xã hội loài người như thế nào và chúng ta đã thay đổi khí hậu như thế nào. Cuốn sách "The Earth Transformed: An Untold History" gồm 24 chương, được chia thành 3 phần:
- Phần 1: Lịch sử của con người và môi trường tự nhiên
- Phần 2: Sự trỗi dậy và sụp đổ của các đế chế
- Phần 3: Tầm quan trọng của môi trường với tiến trình lịch sử loài người
Phần đầu đề cập đến 4,5 tỷ năm tính đến thời điểm bắt đầu nền nông nghiệp, vì vậy không thể làm gì hơn ngoài việc đề cập đến thời gian sâu sắc và sự tiến hóa của loài người. Trong 10.000 năm, khí hậu Trái đất ổn định giúp cho loài người phát triển hưng thịnh, điều kiện lý tưởng cho phép trồng trọt ngũ cốc, chăn nuôi gia súc,... Xã hội ngày càng đông thúc đẩy con người xây dựng các thành phố, buôn bán, luật pháp - và đóng thuế, đặt nền móng cho việc ghi chép lịch sử.
"The Earth Transformed: An Untold History" thảo luận về tác động của môi trường đối với lịch sử loài người. Với các dẫn chứng như: sự trỗi dậy bừa bãi và kéo dài của nông nghiệp và thành phố, sự sụp đổ của các đế chế do cạn kiệt tài nguyên và thiên tai, Khí hậu của thời kỳ La Mã, Kỷ băng hà nhỏ, Cái chết đen và cái bóng dài của nó. Hay những hậu quả mà môi trường gặp phải khi tệ nạn buôn bán nô lệ thúc đẩy chủ nghĩa thực dân và nền kinh tế đồn điền, sự chuyển đổi mang tính hoang tưởng và tàn phá môi trường của nền kinh tế Nga và Trung Quốc,...
Từ giai đoạn con người bắt đầu thí nghiệm kiểm soát thời tiết trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, thời kỳ toàn cầu hóa, chủ nghĩa tiêu dùng và tăng trưởng dân số nhanh chóng, Frankopan kể lại nhiều sự thật và dự báo gây sốc về “dấu vết” của môi trường và biến đổi khí hậu đã để lại và có thể gây ra đối với trái đất.
Bên cạnh giải thích các tác động của môi trường tới các sự kiện lớn trong lịch sử, Frankopan còn “giải oan” cho sự nóng lên của khí hậu và môi trường đối với nhiều sự kiện khác. Có phải áp lực khí hậu khiến sự sụp đổ của nền văn minh Maya là điều không thể tránh khỏi. Có phải các vụ phun trào núi lửa vào khoảng năm 530–540 sau Công nguyên đã dẫn đến sự biến đổi của Đế chế La Mã phía đông và sự trỗi dậy của đạo Hồi? Hãy nghĩ về những sự kiện này “đúng hơn là làm trầm trọng thêm những vấn đề hiện có và bộc lộ những rạn nứt mà sau đó tạo ra sự thay đổi căn bản” (tr. 217).
Thực chất đã có những vấn đề sâu xa “bị ảnh hưởng và trở nên trầm trọng hơn chứ không phải do điều kiện khí hậu thay đổi gây ra” (tr. 251). Quan điểm này của tác giả cho rằng, các yếu tố môi trường thường là tác nhân cuối cùng đẩy một hệ thống, sự kiện vốn đã căng thẳng đến một “kết quả” nào đó.
Đặc biệt, Frankopan nhấn mạnh ở phần đầu và phần cuối của cuốn sách này, là giờ đây, thảm họa có thể quét sạch nhân loại là chính chúng ta. Mặc dù cuốn sách nói về môi trường tự nhiên của Trái đất với tư cách là một tác nhân trong lịch sử loài người, nhưng các phần lớn đề cập tới chế độ nô lệ và việc khai thác tài nguyên quá mức trong thời kỳ thuộc địa, và sự tàn ác và ngu ngốc vô bờ bến của con người. Giống như bức tranh lớn cảnh báo về sự biến đổi của môi trường trong tương lai mà chúng ta cần tập trung xem xét hơn.
Với toàn bộ sức nặng của lịch sử và môi trường, cuốn sách "The Earth Transformed: An Untold History" của Frankopan đã thuyết phục được đông đảo độc giả và các chuyên gia có tiếng về lịch sử trên thế giới.
Nét đặc sắc của “The Earth Transformed: An Untold History"
Sách lịch sử về sự chuyển mình của trái đất “The Earth Transformed: An Untold History" của Frankopan mang nhiều sắc thái hơn những tựa sách lịch sử có yếu tố môi trường khác. Ông cho rằng những thay đổi khí hậu hoặc thảm họa thiên nhiên, là nguyên nhân của sự kiện lịch sử nào đó. Bằng văn phong logic, diễn đạt rõ ràng cùng những dẫn chứng thực tiễn đầy đủ, tác giả giúp những độc giả không chuyên về lịch sử cũng dễ dàng hiểu được vấn đề mà ông muốn đề cập tới.
Ví dụ như: Thời kỳ siêu hạn hán vào khoảng năm 2200 trước Công nguyên có liên quan đến sự sụp đổ của một số đế chế, nhưng Frankopan cảnh báo rằng “chúng ta nên xem xét câu hỏi rộng hơn về lý do tại sao các xã hội gặp khó khăn, thay vì dễ dàng đóng khung bởi sự nhanh chóng của một câu trả lời đơn giản […] có nguyên nhân bắt đầu và kết thúc bằng khí hậu ”(tr. 112).
Một số giải thưởng “The Earth Transformed: An Untold History" đạt được:
Sách "The Earth Transformed: An Untold History" đã nhận được nhiều lời khen ngợi từ các nhà lịch sử và độc giả. Từ đó gặt hái được nhiều giải thưởng uy tín mặc dù chỉ mới ra mắt.
Năm 2023:
- Giải Wolfson History Prize: Giải thưởng danh giá được trao cho những tác phẩm lịch sử xuất sắc được xuất bản lần đầu tiên bằng tiếng Anh
- Giải Longman-History Today Prize: Giải thưởng được trao cho những tác phẩm lịch sử xuất sắc dành cho độc giả đại chúng.
- Giải Runciman Award: Giải thưởng được trao cho những tác phẩm phi hư cấu xuất sắc về lịch sử hoặc chính trị.
Năm 2022:
- Giải Baillie Gifford Prize for Non-Fiction:Giải Baillie Gifford Prize for Non-Fiction là giải thưởng được trao cho những tác phẩm phi hư cấu xuất sắc nhất được xuất bản bằng tiếng Anh ở Vương quốc Anh và Ireland.
- Giải Financial Times and McKinsey Business Book of the Year Award: Giải thưởng thường niên dành cho cuốn sách kinh doanh hay nhất trong năm do Financial Times bình chọn.
Ngoài ra, sách "The Earth Transformed: An Untold History" còn được lọt vào danh sách đề cử của nhiều giải thưởng uy tín khác như: Cundill History Prize (2022), Giải Samuel Johnson Prize (2023), Giải PEN/John F. Kennedy Book Award.
Cuốn sách chứa nhiều tư liệu tranh ảnh phong phú, bao gồm 15 bản đồ, nổi bật như bản đồ thể hiện sự phân tán của con người từ khoảng 200.000 năm trước, bản đồ về sự phân tán của tôn giáo và đại dịch cái chết đen; cùng 38 tranh ảnh in màu có giá trị, như hình ảnh về công trình định cư quy mô lớn từ 2500 trước - cho thấy con người có khả năng xây dựng thành phố lớn như thế nào,…
Xem sách: "The Earth Transformed: An Untold History" của Peter Frankopan
Xem thêm các tựa sách khác của Peter Frankopan:
- The New Silk Roads: The Present and Future of the World
- The Silk Roads: A New History of the World
- The Silk Roads: The Extraordinary History that created your World - Illustrated Edition dành cho thiếu nhi
Các tờ báo danh giá như Financial Times, The Times, The Week,... đánh giá là "cuốn sách hay nhất mùa hè năm 2023". Tựa sách Trái đất chuyển mình: “The Earth Transformed: An Untold History" của nhà sử học toàn cầu Peter Frankopan sẽ đem đến những “món ăn” mới mẻ, khác biệt phản ánh mối quan hệ giữa nhân loại và môi trường từ quá khứ, hiện tại và tương lai. Những kiến thức trong sách tạo ra nhiều suy ngẫm đáng giá cho những độc giả quan tâm tới lịch sử nhân loại và môi trường.
Nguồn tham khảo: Tổng hợp inquisitivebiologist, thethirdpole,...
