Nếu bạn là phụ huynh có con trong độ tuổi mầm non, hẳn bạn đã từng nghĩ đến việc đâu là phương pháp học phù hợp nhất cho con. Không phải đứa trẻ nào cũng phát triển mạnh trong môi trường lớp học truyền thống. Khi tìm hiểu các phương pháp giáo dục khác nhau, bạn sẽ thường xuyên bắt gặp từ “Montessori”. Bạn thậm chí sẽ thấy vô số món đồ chơi gắn nhãn Montessori dành cho trẻ nhỏ. Nhưng phương pháp Montessori thực chất là gì và tại sao lại được xem là nền tảng tốt cho sự phát triển?
Phương pháp Montessori thực ra đã có từ hơn 100 năm trước, nhưng ngày càng được ưa chuộng trong giáo dục hiện đại. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn để hiểu vì sao phương pháp này lại trở nên phổ biến đến thế.
Montessori là gì?
Phương pháp Montessori được xây dựng dựa trên 8 nguyên tắc quan trọng:
1. Tôn trọng trẻ
Trẻ được nhìn nhận là một cá thể có năng lực, là người tham gia chủ động vào chính quá trình học của mình.
2. Môi trường được chuẩn bị sẵn
Lớp học hoặc không gian chơi được thiết kế có chủ đích nhằm tạo điều kiện cho trẻ tự do khám phá và phát hiện. Vật dụng được sắp xếp để trẻ có thể tự lấy và tự dọn dẹp mà không cần sự can thiệp quá nhiều của người lớn.
3. Tự học
Trẻ tự chọn hoạt động học và chơi và tự thiết lập cách thực hiện theo ý mình.
4. Thiết kế theo đúng thời kỳ phát triển của trẻ
Đây là những giai đoạn phát triển đặc biệt khi trẻ dễ tiếp thu một kỹ năng nhất định như ngôn ngữ, trật tự, vận động hay hành vi xã hội. Montessori thiết kế hoạt động theo đúng thời điểm này để việc học trở nên tự nhiên và hiệu quả hơn.
5. Học thông qua trải nghiệm thực tế
Trẻ tiếp cận khái niệm trừu tượng bằng cách thao tác trực tiếp với vật thật, nhìn, cầm, chạm, xoay, sắp xếp…
6. Tự do trong khuôn khổ
Trẻ được tự chọn hoạt động, tự điều chỉnh nhịp độ của mình nhưng vẫn phải tôn trọng nội quy lớp học, tài liệu và bạn bè.
7. Cá nhân hóa việc dạy và học
Mỗi trẻ được xem là cá thể độc lập với nhu cầu, sở thích và tốc độ phát triển riêng. Không áp dụng mô hình “một chuẩn cho tất cả”.
8. Vai trò của giáo viên
Giáo viên là người quan sát, hỗ trợ và tạo điều kiện, thay vì giảng giải hoặc điều khiển toàn bộ quá trình học
Maria Montessori là ai và vì sao phương pháp của bà lại quan trọng?
Nghe có vẻ hiện đại, nhưng thật ra phương pháp Montessori đã xuất hiện từ đầu những năm 1900. Maria Montessori - người sáng lập - mở lớp học Montessori đầu tiên cách đây hơn một thế kỷ.
Maria Montessori bắt đầu sự nghiệp trong vai trò một trong những nữ bác sĩ đầu tiên của Ý. Khi làm việc với trẻ chậm phát triển tại các trại tế bần ở Rome, bà nhận ra rằng khi trẻ được tiếp cận với vật liệu học tập phù hợp và có cơ hội tự khám phá, các tiến bộ về nhận thức và hành vi diễn ra rất rõ rệt.
Năm 1900, bà đồng điều hành một trường đào tạo giáo viên chuyên dạy trẻ khuyết tật. Tại đây, bà phát triển những bộ học cụ đầu tiên, cũng là nền tảng quan trọng của phương pháp Montessori sau này. Khi đó, bà bắt đầu nhận ra rằng mọi đứa trẻ, dù có khó khăn hay không, đều có thể phát triển mạnh mẽ nếu được học trong môi trường nuôi dưỡng sự tò mò và khả năng tự lập bẩm sinh.
Đến năm 1907, bà mở Casa dei Bambini (Ngôi Nhà Trẻ Thơ) - lớp Montessori đầu tiên dành cho 50-60 trẻ từ 2-7 tuổi tại một khu lao động nghèo ở Rome. Nội thất trong phòng học được thiết kế hoàn toàn theo kích thước của trẻ, với nhiều vật liệu cảm giác nhằm khuyến khích trẻ tự khám phá, tập trung và rèn tính kỷ luật.
Tại đây, Montessori chứng kiến điều mà bà gọi là “sự biến đổi kỳ diệu”: những đứa trẻ trước đó được xem là bướng bỉnh, khó dạy lại trở nên điềm tĩnh hơn, biết tôn trọng người khác và đặc biệt là yêu thích việc học.
Tại sao đồ chơi lại gắn với phương pháp Montessori?
Với trẻ từ 0-6 tuổi, chơi chính là công việc quan trọng nhất. Đồ chơi là công cụ học tập ở giai đoạn này, và việc lựa chọn đồ chơi phù hợp có vai trò rất lớn đối với sự phát triển của trẻ. Vậy điều gì khiến một món đồ chơi được xem là phù hợp tinh thần Montessori, và cách mà đồ chơi Learning Resources đáp ứng những tiêu chuẩn đó.
Khuyến khích tự học
Điều đầu tiên để một món đồ chơi được xếp vào nhóm Montessori là nó phải cho phép trẻ tự khám phá mà không cần nhiều hướng dẫn.
Ví dụ: Bộ sách Hot Dots Numberblocks của Learning Resources.
Với hơn 60 hoạt động tương tác trong sách và bút thông minh Hot Dots, trẻ sẽ được luyện tập các kỹ năng toán học nâng cao một cách vui nhộn và đầy cảm hứng. Chỉ cần chấm bút vào đáp án, trẻ sẽ nhận được phản hồi ngay lập tức: đèn xanh và nhạc nếu đúng, đèn đỏ nếu sai. Phản hồi trực tiếp bằng đèn và âm thanh, hỗ trợ trẻ tự học, tự kiểm tra kết quả - đúng tinh thần tự học của Montessori.
Đa giác quan
Đồ chơi Montessori cần kích hoạt nhiều giác quan cùng lúc để tăng sự kết nối trong não bộ. Ví dụ như bộ đồ chơi đa giác quan Sensory Leaves Math Activity Set giúp trẻ luyện kỹ năng tạo mẫu, tìm hiểu về các khái niệm toán học cơ bản cũng như các kiến thức tự nhiên thú vị.
Là series trò chơi trí tuệ, khuyến khích trẻ khám phá toán học và lồng ghép các kiến thức thú vị về tự nhiên, Sensory Leaves Math Activity Set có thiết kế tương tự như các bộ khối tạo hình Pattern Blocks quen thuộc. Nhưng thay vì tạo mẫu bằng những khối đa giác, sản phẩm bao gồm những mẫu lá đầy màu sắc.
Các chi tiết lá được thiết kế vân in nổi lý tưởng để trẻ học cảm giác. Đặc biệt, không có đèn chớp, âm thanh điện tử gây quá tải cảm giác.
Hỗ trợ đúng giai đoạn phát triển
Đồ chơi Montessori được thiết kế để phù hợp từng giai đoạn nhạy cảm của trẻ. Như bộ Let's Go Bento! Learning Activity Set giúp trẻ từ 3+ phát triển kỹ năng toàn diện: nhận biết chữ cái, số đếm, hình khối, cảm xúc và cả kỹ năng vận động tinh.
Mỗi món trong hộp Bento là một hoạt động học tập được thiết kế riêng để kích thích trí tò mò và tăng khả năng ghi nhớ thông qua thao tác trực tiếp. Trẻ sẽ được so sánh cảm xúc cùng bánh quy thỏ, ghép số với lát táo, học chữ cùng cà rốt..., tất cả đều được hướng dẫn rõ ràng qua 23 thẻ hoạt động 2 mặt có thể lắp vào nắp hộp. Khi chơi xong, mọi thứ được thu gọn gọn gàng vào hộp.
Trải nghiệm học bằng tay
Montessori khuyến khích trẻ học thông qua tương tác thực chứ không qua màn hình hoặc các yếu tố gây phân tâm.
Với Mini Farmstand Sorting Set từ Learning Resources, trẻ sẽ vừa chơi bán hàng, vừa học đếm, phân loại và nhận biết màu sắc, thông qua những món thực phẩm nhỏ xinh đầy màu sắc và sống động. Tất cả thông qua việc cầm - nắm - đặt - xếp thật sự.
Khơi gợi sáng tạo và duy trì sự tập trung
Montessori tin rằng sáng tạo giúp trẻ tập trung sâu hơn, ghi nhớ tốt hơn và học hiệu quả hơn trong khi trẻ vẫn cảm thấy chơi là chính. Peeksville Haul & Seek Tractor là món đồ chơi nông trại đặc biệt với thiết kế thông minh, tích hợp nhiều hoạt động giúp trẻ mầm non rèn luyện vận động tinh, ghi nhớ, tưởng tượng và nhận biết màu sắc. Từ việc kéo xe, nâng mui xe, đến giấu thú dưới bó rơm, tất cả đều mang lại những trải nghiệm học tập sinh động qua từng thao. Từ đó tạo vô số tình huống mở để trẻ sáng tạo theo ý mình.
Rèn kỹ năng thực
Một phần quan trọng của Montessori là giúp trẻ làm quen với kỹ năng đời sống thật: rót nước, dùng muỗng nĩa, lau dọn, xếp bàn ăn… New Sprouts Cook It! là bộ đồ chơi nấu ăn lý tưởng dành cho những bé mới bắt đầu khám phá trò chơi nhập vai. Giúp bé phát triển kỹ năng xã hội và hành vi thông qua trò chơi đóng vai nấu ăn, chia sẻ và phục vụ.
Những ví dụ trên cho thấy dù không gắn nhãn “đồ chơi Montessori”, rất nhiều sản phẩm Learning Resources vẫn đáp ứng đầy đủ tinh thần Montessori:
- Nuôi dưỡng tính độc lập
- Tăng khả năng tập trung
- Mở rộng trí tưởng tượng
- Phát triển nhận thức và vận động tinh
- Thúc đẩy EQ và sự tự tin của trẻ
Lần tới khi con bạn đang phân loại hình khối, mở khóa từng cánh cửa hay tưởng tượng một chuyến phiêu lưu với xe xúc nơi nông trại, bạn hoàn toàn có thể yên tâm rằng con đang rèn luyện tư duy, kỹ năng giải quyết vấn đề và sự tập trung, tất cả thông qua niềm vui chơi học theo cách của Montessori.
